Zo help je leeringen studenten en bedrijven met zelfsturend leren

Met zelfsturend leren steekt niet alleen de student wat op

Radboud Recharge 5 MAART 2021

Goed kunnen blokken is voordelig als student, maar in een snel veranderende wereld is die kwaliteit alleen niet altijd genoeg. Studenten vertrouwd maken met het zelf stellen en uitvoeren van leerdoelen biedt uitkomst, zo toont Tamara van Woezik van de Radboud Docenten Academie aan in haar proefschrift. ‘Ook bedrijven hebben baat bij zelfsturend leren.’

Toen Van Woezik in 2015 aan haar promotieonderzoek begon, had de medische faculteit van de Radboud Universiteit net een aantal wijzigingen aan het onderwijsprogramma doorgevoerd. Voorheen waren de vakken erg gestructureerd met colleges, verplichte leesstof en afsluitend een tentamen. ‘Op zich prima, maar ze liepen ertegenaan dat medische kennis snel verandert’, vertelt Van Woezik.

Om te zorgen dat studenten tijdens en vooral na hun opleiding in staat zijn om hun kennis op peil te houden en zelf te beslissen hoe ze die kennis kunnen opdoen, besloot de opleiding meer aandacht aan zelfsturend leren te besteden. ‘Dat betekent het met of zonder hulp van anderen leerdoelen stellen, bepalen hoe je die doelen het best kunt bereiken, hulpmiddelen kiezen en monitoren hoe het bereiken van dat doel gaat. Een hele mond vol’, lacht Van Woezik, ‘maar het gaat erom dat studenten beter worden voorbereid om zelf dingen op te zoeken en toe te passen.’

Ook samen lunchen

Voor haar onderzoek volgde Van Woezik hoe het nieuwe onderwijsprogramma, met onder meer extra groepsopdrachten en een kunstvak, aansloeg en of het inderdaad een stimulans was voor zelfsturend leren. Dat bleek zo te zijn. ‘Het belang van medestudenten is zó groot. Tot een groep behoren speelt een belangrijke rol. Je wordt uitgedaagd om te gaan met de emoties en frustraties die tijdens het samenwerken ontstaan, bijvoorbeeld doordat feedback die je ontvangt van groepsgenoten. Direct of indirect houden ze je een spiegel voor en dat stimuleert zelfontwikkeling en proactief leren.’

Tijdens groepsopdrachten bleken juist de momenten buiten colleges een goede stimulans voor zelfsturend leren. ‘Het samenwerken in een informele setting, waarbij je bijvoorbeeld ook samen luncht, zorgt voor vertrouwen binnen de groep en dat is goed voor het leerproces. Het zorgt onder meer voor een open omgeving waarin je makkelijker je emoties kan tonen en dat leidt er weer toe dat ideeën over het werk makkelijker te bespreken zijn.’

Naast groepswerk, kunnen creatieve omgevingen zelfsturend leren positief beïnvloeden, concludeerde Van Woezik op basis van een keuzevak waar geneeskundestudenten zeven weken lang kunst observeerden en zelf kunstwerken creëerden. ‘De studenten kregen hier alle ruimte om te experimenteren, out-of-the-box te denken en de regie over hun eigen leren te nemen. Een student kon niet zoveel met een bepaalde opdracht en trok toen haar eigen plan. Tegen haar verwachting in moedigde de docent dat juist aan. Dat er geen goed en fout was, niet alles perfect hoefde te zijn, werkte bevrijdend voor veel studenten.’

Theaterles

Volgens Van Woezik liggen hier ook kansen voor bedrijven. ‘Veel bedrijven moedigen extra scholing in de vorm van cursussen aan, maar dat is iets anders dan zelfsturend leren stimuleren. Geef werknemers ook ruimte om te experimenteren. Neem de docentenacademie waar we nieuwe lesvormen mogen uitproberen. Zo hadden we een theaterles waar studenten in een rollenspel situaties naspeelden waar ze als docent mee te maken kunnen krijgen, waarna ze erover in discussie gingen. Dat sloeg heel goed aan.’

Samen leren

Van Woezik begrijpt de aarzeling bij werkgevers. ‘Je moet dingen loslaten die je gewend bent en die misschien ook al best goed gaan. Bovendien kunnen initiatieven ook mislukken, maar je kunt daar enige ruimte voor inbouwen. Dat betekent niet dat werknemers hun werk niet goed hoeven doen, maar wel dat een proef ook eens minder geslaagd kan zijn. Als het helpt om een zelflerende organisatie te creëren, een plek waar mensen bezig zijn om dingen op te steken en ideeën aandragen om elkaar te helpen is dat het meer dan waard.

Hetzelfde geldt voor docenten. ‘Ik begrijp hun angst of studenten wel genoeg zullen leren, aangezien de ruimte voor zelfsturend leren ten koste gaat van tijd om andere dingen te doceren.’ Die angst blijkt ongegrond, concludeerde Van Woezik, want ondanks de wijzigingen in het onderwijsprogramma behaalden geneeskundestudenten geen lagere cijfers. ‘Het kan natuurlijk ook spannend zijn voor docenten aangezien het van hen meer vraagt dan enkel het overbrengen van de leerstof. Ik zou ze adviseren op zichzelf te vertrouwen, ze hebben al zo veel kennis. Door het bekende af en toe los te laten kunnen ze als docent alleen maar groeien. Dan ben je tijdens colleges pas écht samen aan het leren. Hoe mooi is dat.’