Jij herkent ook niet alle fake news ondanks je IQ EQ of welke Q dan ook

Iedereen is gevoelig voor fake news’

Radboud Recharge 3 maart 2022

Je denkt misschien dat je slim genoeg bent om fake news te herkennen, maar weet je dat wel zeker? Want fake news wordt steeds geraffineerder en hoe kun je nou écht weten wat een betrouwbare bron is? In de vierdelige cursus Fake News van Radboud Academy leer je wat fake news is en hoe je het beter kunt herkennen.

Fake news of nepnieuws is onjuiste informatie die verspreid wordt om bijvoorbeeld geld te verdienen of meningen te beïnvloeden. Als het gaat over (wereld)politiek en in discussies over bijvoorbeeld corona of het klimaat is fake news niet meer weg te denken. En een goede deep fake video – zoals die van Mark Rutte die klimaatleiderschap toont – is niet eenvoudig te herkennen. Dus kun je er maar beter tegen gewapend zijn, vindt Yvette Linders, die de cursus verzorgt.

Verharding van de samenleving

Linders is coördinator van Peitho, het kenniscentrum voor retorica van de Radboud Universiteit. En fake news gaat, net als retorica, over manieren om mensen te overtuigen en te beïnvloeden.
‘Iedereen is gevoelig voor fake news’, stelt zij. ‘Dat heeft te maken met hoe wij informatie begrijpen en verwerken. Als een bericht van een voor ons geloofwaardige bron komt, of lijkt te komen en bovendien aansluit bij wat je zelf toch al denkt en vindt, ga je er eerder vanuit dat het wel zal kloppen.’

Op die manier worden vaak ook al bestaande standpunten versterkt en vaak ook steeds extremer. Fake news heeft dus niet alleen invloed op bijvoorbeeld verkiezingen en referenda, maar het draagt ook bij aan de verharding van de samenleving.

Het hoe en waarom van fake news

Bovendien is het aanbod aan nieuwsberichten, foto’s en filmpjes op internet en social media enorm toegenomen. ‘Vroeger volgde je het nieuws via bronnen die je kende en betrouwbaar vond, tegenwoordig komt er van alles langs wat je niet direct op waarde kunt schatten.’ Ook maatschappelijke ontwikkelingen kunnen eraan bijdragen dat fake news meer terrein verovert, weet Linders. ‘Een zeker wantrouwen jegens de overheid bijvoorbeeld helpt als je fake news wilt verspreiden.’

Deelnemers aan de cursus zullen wel tips krijgen om fake news beter te herkennen, maar er komt geen opsomming van ‘deze site deugt wel en die niet’. Daar heb je ook niet veel aan in het snel veranderende medialandschap. ‘We gaan meer in op het hoe en waarom van fake news. Wie verspreidt die berichten, met welke motieven, wat zijn patronen die je kunt herkennen? Zo kan taalgebruik of het gebruik van bepaalde memes soms een indicatie zijn dat we met fake news of met een minder geloofwaardige bron te maken hebben. Ook zijn er eigenschappen van social media-accounts waar je op kunt letten om te zien hoe betrouwbaar de informatie waarschijnlijk is. Op die manier leer je sneller verdachte berichten en accounts herkennen.’

Dat je na de cursus nergens meer in trapt, durft Linders niet te beloven. ‘Ik ben zelf ook niet immuun voor fake news, hoor. Maar als ik twijfel of iets wat goed klinkt ook écht waar is, weet ik wel waar ik op moet letten voordat ik een bericht deel.’

De cursus Fake News van Radboud Academy start op 23 maart. Je kunt je nog opgeven tot woensdag 9 maart